Saltar la navegación

Límites e excepcións

Excepcións para usos con fines docentes

Como vimos, a LPI establece a definición, duración e demais especificacións dos dereitos de autor. No caso de que queiramos utilizar un material suxeito a dereitos de autor, debemos solicitar permiso ao autor (ou ao titular dos dereitos de explotación no caso de que os cedera) e asumir as condicións que se establezan para o seu uso (habitualmente un pago económico).

Con todo, a LPI tamén define unha serie de límites e excepcións nas que o uso da obra non require solicitar permiso.

NOTA

É importante engadir que estes casos supoñen excepcións á Lei e, como tales, son limitacións para situacións moi concretas, cuxos requisitos e condicións deben ser cumpridos escrupulosamente. A interpretación da Lei para cada caso concreto é competencia dos xuíces e tribunais.

Entre estas excepcións, e especificamente para o caso dos docentes, interesa resaltar os límites para citas e recensións e ilustración con fins educativos ou de investigación científica (art. 32 LPI). excepciones

Cedec. Limitaciones y excepciones a los derechos de autor para docentes (CC BY-SA)

No caso das citas, refírese a condicións nas que podemos incorporar unha obra allea a un traballo propio, mentres que no segundo caso indica baixo que condicións podemos reproducir, distribuír ou comunicar publicamente ditas obras.

Dereito de cita

Refírese á inclusión dun contido alleo nun material propio como apoio, proba ou confirmación do que se indica no mesmo. Este dereito aparece recoñecido no Convenio de Berna (art. 10) e na LPI (art. 32.1), indicando en ambos os casos as condicións para a súa utilización.

De acordo con a LPI, é lícito incluír nunha obra propia:

Fragmentos de obras de natureza escrita, sonora ou audiovisual.
Obras illadas de carácter plástico ou fotográfico (imaxes completas).

sempre que :

Se faga unicamente con fins docentes ou de investigación.
Ditas obras estean xa divulgadas.
A súa inclusión realícese a título de cita ou para a súa análise, comentario ou xuízo crítico.
A súa inclusión estea xustificada.
Indíquese autor e fonte da obra utilizada.

Este fragmento ou imaxe non pode ter un peso excesivo no total da obra, debido a que debe ser a creación propia do autor a que teña unha maior entidade. En todo caso, a fonte do fragmento ou imaxe debe ser lícita.


Ilustración de actividades educativas ou de investigación

Ademais do dereito de cita, a LPI establece tamén unha excepción dirixida exclusivamente ao profesorado da educación regrada impartida en centros do sistema educativo español e o persoal de Universidades. Estes non necesitarán autorización nin a realización de pago algún para realizar:

Actos de reprodución, distribución e comunicación pública de pequenos fragmentos de obras
Actos de reprodución, distribución e comunicación pública de obras illadas de carácter plástico ou fotográfico figurativo,

sempre que:

Non exista unha finalidade comercial.
Se faga unicamente como ilustración de actividades educativas (en ensino presencial ou a distancia) ou de investigación.
Ditas obras estean xa divulgadas.
A súa inclusión estea xustificada.
Se indique autor e fonte da obra utilizada.

No caso de libros de texto ou manuais, poden realizarse actos de reprodución e comunicación pública sempre que non supoña a poñer a obra ou fragmento a disposición do alumnado nin permita o acceso á mesma, indicando ademais a localización na que o alumnado pode acceder lícitamente á obra. Tamén está permitido distribuír copias exclusivamente entre o persoal investigador colaborador dun proxecto específico de investigación, na medida necesaria.

Os autores e editores das obras que se utilicen baixo estas condicións non terán dereito a remuneración algunha pola realización destes actos.

En todo caso, quedan excluídas desta excepción as partituras musicais, as obras dun só uso e as compilacións de fragmentos de obras ou de obras illadas de carácter plástico ou fotográfico.

ACLARACIONS

  • Como vemos, incluír un contido con copyright nun traballo propio só é lícito a modo de cita. Isto exclúe os fins meramente ilustrativos, é dicir, non quedan amparados supostos como incluír unha imaxe con copyright unicamente para ilustrar un texto nin utilizar un fragmento dunha peza musical con copyright como música de fondo dunha montaxe de fotografías. Si poderían utilizarse no caso de que a imaxe ou o fragmento da peza musical vaian ser analizadas.
    No suposto de ilustración de actividades educativas, os actos de comunicación pública deben facerse desde a fonte orixinal da obra. É dicir, se queremos mostrar unha imaxe con copyright en clase, debemos facelo desde a web na que se aloxa. Se a incluímos nun material para facilitar a súa exposición en clase estariamos no caso de cita e debemos cumprir coas limitacións da mesma. Este material si poderiamos mostralo en clase (comunicación pública) no noso dereito como autores do material.

Extracto o porción cuantitativamente poco relevante sobre el conjunto de la misma (art. 32 LPI)

Cualquier publicación, impresa o susceptible de serlo, editada con el fin de ser empleada como recurso o material del profesorado o el alumnado de la educación reglada para facilitar el proceso de la enseñanza o aprendizaje (art. 32 LPI)

  • Educación Preescolar y Educación Infantil,
  • Educación Primaria,
  • Educación Secundaria Obligatoria (ESO),
  • Bachillerato,
  • Formación Profesional,
  • Formación Universitaria (títulos oficiales),
  • Enseñanzas de régimen especial: artísticas e idiomas.

Outros límites e excepcións recoñecidos na LPI

En la LPI se reconocen otras excepciones generales que pueden ser de interés para los docentes y que indicamos a continuación.

Copia privada

Non necesita autorización do autor ou titular a reprodución dunha obra xa divulgada sempre que se use exclusivamente para uso privado, accedeuse ao orixinal de forma lícita e a copia non se realice con fins comerciais (art. 31 LPI).

En beneficio de personas con discapacidade

Non necesitan autorización do autor ou titular os actos de reprodución, distribución e comunicación pública de obras xa divulgadas que se realicen en beneficio de persoas con discapacidade, sempre que os mesmos carezan de finalidade lucrativa, garden unha relación directa coa discapacidade de que se trate, leven a cabo mediante un procedemento ou medio adaptado á discapacidade e limítense ao que esta esixe (art. 31 ter LPI).

Esta excepción é interesante para favorecer a inclusión educativa.

Utilización das obras con ocasión de informacions de actualidade e das situadas en vías públicas.

Calquera obra susceptible de ser vista ou oída con ocasión de informacións sobre acontecementos da actualidade pode ser reproducida, distribuída e comunicada publicamente, na medida que o xustifique dita finalidade informativa.

Ademais, as obras situadas permanentemente en parques, rúas, prazas ou outras vías públicas poden ser reproducidas, distribuídas e comunicadas libremente por medio de pinturas, debuxos, fotografías e procedementos audiovisuais (art. 35 LPI).

Obras orfas

Os centros educativos, museos, bibliotecas, filmotecas e hemerotecas accesibles ao público poderán reproducir e poñer ao dispor do público determinadas obras orfas, sempre que se realice sen ánimo de lucro e con fins culturais e educativos (art. 37bis LPI).

Parodia

Non será considerada transformación que esixa consentimento do autor a parodia da obra divulgada, mentres non implique risco de confusión coa mesma nin se infira un dano á obra orixinal ou ao seu autor (art. 29 LPI).

Outras excepcións

  • Traballos sobre temas de actualidade (art. 33 LPI).
    Agregadores de contidos (art. 32 LPI).
    Seguridade pública (art. 31 bis LPI)
    Utilización de bases de datos (art. 34 LPI).
    Actos oficiais e cerimonias relixiosas (art. 38 LPI).

Obra cuyo autor o titular de derechos no están identificados, se desconocen antecedentes, así como su fecha de creación o publicación.

Repasamos

Pregunta 1

1. De acuerdo a la LPI, puedo incorporar una imagen con copyright de una flor en un recurso educativo propio de Ciencias Naturales para analizarla y estudiar las partes de la misma, siempre que la obra esté ya divulgada e indique autor y fuente.

Pregunta 2

2. Puedo crear un recurso educativo para Educación Plástica sobre un pintor actual incluyendo imágenes de todas sus obras, añadiendo comentarios a cada unas de ellas, siempre que estén divulgadas e indique autor y fuente.

Pregunta 3

3. Puedo crear un recurso educativo para Lengua incluyendo únicamente fragmentos de obras de autores, bajo las condiciones del derechos de cita.

Pregunta 4

4. Como docente de educación reglada, puedo proyectar una película sobre la 2º Guerra Mundial en clase de Historia, siempre que indique autor y fuente y haya accedido a la película de forma lícita. 

Pregunta 5

5. Como docente de educación reglada, puedo fotocopiar un párrafo de una novela con copyright en clase de Lengua y dárselo a los alumnos para trabajar los distintos tipos textuales.

Pregunta 6

6. Como docente de educación reglada, puedo escanear y proyectar en clase de Matemáticas un fragmento de un libro de texto pero, a diferencia de otros materiales, no ponerlo a disposición de la alumnado.

Pregunta 7

7. Puedo fotocopiar un fragmento de un cuaderno de ejercicios para utilizarlo en clase.

Pregunta 8

8. Puedo hacer un vídeo con imágenes propias de paisajes para la clase de Geografía e incluir un fragmento de una canción con copyright de música de fondo.