Licencias Creative Commons
Como vimos, a lexislación reserva un prazo de tempo durante o cal todos os dereitos de explotación dunha obra pertencen en exclusiva ao autor ou o titular. No caso de querer utilizar esa obra protexida para usos que non se adapten ás excepcións e limitacións contempladas pola lei, debemos solicitar permiso ao autor ou titular deses dereitos.
Con todo, hai moitas persoas e entidades que están dispostas a ceder algúns ou todos os dereitos de explotación das súas obras ao público en xeral, sen necesidade de ter que autorizar individualmente a todos e cada un dos usuarios que así o soliciten. As licenzas abertas Creative Commons ofrecen un sistema moi simple para dar resposta a esta necesidade.
As licencias Creative Commons
As licenzas Creative Commons (CC) son un sistema moi sinxelo que nos permite compartir o noso material con outros usuarios sen necesidade de que teñan que solicitar permiso nin pagar por iso. Coa simple inclusión dunha destas licenzas nunha obra, o autor dá permiso a calquera usuario para utilizala baixo as condicións da licenza concreta. Por tanto cando un usuario atopa un material licenciado con CC sabe que pode usalo de forma legal e gratuíta sen necesidade de solicitar permiso, sempre que cumpra as condicións indicadas.
Non é unha alternativa aos dereitos de autor, senón que se apoia nesta lexislación para fomentar o coñecemento aberto.
As licenzas CC son ferramentas legais recoñecidas internacionalmente, de carácter gratuíto, non exclusivo e irrevogable, que permiten ceder publicamente algúns deses dereitos de explotación para que outras persoas poidan utilizalos. O autor decide, por medio da licenza concreta que utilice, que dereitos cede e baixo que condicións. En todo caso, o recoñecemento do autor e fonte da obra para utilizar é sempre necesario.
|
NOTA As licenzas Creative Commons baséanse nas leis de propiedade intelectual, polo tanto as obras licenciadas con CC tamén vense afectadas polas limitacións e excepcións contempladas na LPI. |
Solo son operativas en obras con derechos de autor, puesto que las licencias ceden algunos de los derechos de explotación definidos en la LPI de forma pública. No se pueden aplicar a obras en Dominio Público.
Creative Commons é unha organización sen ánimo de lucro dedicada a promover o acceso e o intercambio de cultura. Foi fundada en 2001 por Lawrence Lessig (exprofesor de dereito da Universidade de Stanford e especialista en ciberdereito), Hal Abelson e Eric Eldred (Wikipedia).
Esta organización creou o sistema de licenzas abertas Creative commons, inspiradas nas licenzas GPL (Xeral Public License) da Fundación para o Software libre (Free Software Foundation). De feito, aínda que as licencias CC poden utilizarse con calquera obra que teña dereitos de autor, non se recomenda usalas sobre software, porque existen outras como as GPL máis específicas.
Ademais de licéncialas CC, desenvolven outras moitas actividades, proxectos e servizos destinados a potenciar o coñecemento compartido e reducir as barreiras legais á creatividade e a cultura.
Condiciones
O sistema de licenzas CC baséase en 4 condicións para a cesión dos dereitos de explotación dunha obra:
 |
Recoñecemento (Attribution - BY) |
Debe recoñecerse a autoría da obra de xeito adecuado. |
 |
Non Comercial (Non Commercial - NC) |
Non se permite a utilización da obra para fines comerciales. |
 |
Sen obras derivadas (No Derivate Works - ND) |
Non se permite a distribución de obras derivadas baseadas nela. |
 |
Compartir Igual (Share Alike - SA) |
Si se crea unha obra derivada, debe distribuirse baixo a mesma licenza que a obra orixinal. |
Enténdese por obra derivada ou adaptación unha obra baseada noutra anterior. Na LPI, defínese o acto de transformación como "tradución, adaptación e calquera outra modificación na súa forma da que se derive unha obra diferente". Por tanto, para considerar que unha modificación constitúe unha obra derivada debe engadir un valor orixinal á obra anterior.
A condición ND implica que non se poden distribuír obras derivadas. Si se pode, con todo, cambiar o formato, xa que todas licéncialas CC permiten o uso da obra independentemente do formato ou medio. Isto implica que un material dixital pode ser por exemplo distribuído impreso.
A partir de la versión 4.0 de las licencias CC se permite la modificación para uso privado, por tanto la condición ND pasa de prohibir la modificación de la obra a prohibir la distribución de la obra derivada.
Licencias CC
A combinación destas catro condiciones xera seis licencias, que se explican no seguinte vídeo:
Nesta infografía recollemos un esquema das licenzas.
Creative Commons tamén ofrece dúas iconas máis para as obras de Dominio Público. Non son licenzas como tal, senón simplemente unha marca para identificar as obras deste tipo cunha lixeira diferenza:
 |
Indica as obras que non están protexidas por dereitos de autor (de explotación) e por tanto pertencen ao Dominio Público. |
 |
É unha marca que os autores de novas creacións poden outorgar ás súas obras e que indica que renuncian a calquera dereito sobre a mesma, tendo igual tratamento que se se tratase dunha obra en Dominio Público. |
Cada licenza CC compóñense de 3 "capas":
- Capa legal. Texto no que se regulan as liberdades e obrigacións de cada licenza en linguaxe legal, actualmente na súa versión 4.0. Como exemplo, podemos consultar a capa legal de la licencia CC BY-SA.
- Capa resumen da licenza (chamado "lexible por humanos" ou "Commons deed"). É un resumo das devanditas condicións nunha linguaxe máis comprensible para todos os usuarios. Como exemplo, podemos consultar a resumen ("deed") de la licencia CC BY-SA.
- Capa lexible por máquinas. Resumo das condicións da licenza nun formato que os sistemas informáticos, motores de procura e outros tipos de tecnoloxía poden entender. Desta forma os materiais licenciados con CC poden ser localizados facilmente. Más información respecto diso en leste artículo de wikipedia.
¿Todas as licenzas CC son igual de abertas?
Como vimos anteriormente, os dereitos de autor reservan todos os dereitos de explotación dunha obra para o autor, no Dominio Público non hai dereitos de explotación reservados, e licéncialas CC permiten ao autor decidir que dereitos de explotación cede e en que condicións. Isto permítenos debuxar o seguinte "semáforo de licenzas", no que se ordenan as licenzas desde a máis restritiva ata a máis libre. Como se sinala na imaxe, as licenzas que cumpren os requisitos de "Obra de cultura libre", e por tanto recomendadas para a creación de Recursos Educativos Abertos, son CC BY-SA, CC BY e Dominio Público, porque permiten a máxima distribución da obra e, por tanto, do coñecemento.
De acordo á definición ofrecida por Creative Commons, "Non comercial significa que non está destinado principalmente para ou dirixido cara ao beneficio comercial ou compensación monetaria" (Creative Commons). Esta definición é pouco precisa e deu pé a moitos debates respecto diso, debido a que, aínda que o obxectivo principal é claro, ábrense moitos interrogantes sobre situacións e actuacións concretas: podo usar material NC no meu blog se incluín publicidade no mesmo?, podo usar unha imaxe NC nunha presentación dun relatorio pola que vou ser remunerado?, podo usar material NC nun vídeo que vou a monetizar?.
En 2009 Creative Commons publicou os resultados dun estudo para coñecer que entendían os usuarios por "Non comercial", (Defining “Noncommercial”: A Study of How the En liña Population Understands “Noncommercial Use”). Os resultados puxeron de manifesto que existe un gran abanico de situacións nas que os usuarios dubidan ou difiren no que consideran comercial e non comercial. Por iso, ao ser un concepto suxeito a interpretación, desde a propia organización recomendan non usar materiais NC en caso de dúbida, ou solicitar permiso ao autor.
A continuación expoñemos unha infografía con algunhas aclaracións que nos poden axudar a comprender esta condición e as súas implicacións, explicadas como resposta ás razóns habituais polas que os usuarios elixen esta condición de NC, creada a partir do artigo Interpretación de Non Comercial, de Creative Commons, 2017.
Repasamos
Retroalimentación
Falso
Las licencias CC se sirven de los derechos de autor y de la legislación al respecto para ceder públicamente algunos de los derechos de explotación bajo las condiciones seleccionadas por el creador.
Retroalimentación
Verdadero
Para poder licenciar una obra con CC debemos ser los titulares de los derechos de explotación (es decir, el autor o aquella persona a la que se los haya cedido).
Retroalimentación
Falso
Sí se puede distribuir una modificación de la obra, pero hay que otorgarle la misma licencia CC BY-SA.
Retroalimentación
Verdadero
Todas las licencias CC incluyen la condición BY.
Retroalimentación
Verdadero
Solo las licencias CC BY y CC BY-SA son consideradas adecuadas para crear recursos libres. El resto se consideran demasiado restrictivas y no son aprobadas por el movimiento de Cultura Libre.
Retroalimentación
Verdadero
Las licencias CC se basan en el derecho de autor, por tanto las excepciones a los derechos de autor también se aplican en aquellas. Una imagen con licencia CC puede ser utilizada bajo el derecho de cita, igual que una imagen con copyright siempre que se cumplan las condiciones previstas en la LPI para esta excepción.
Retroalimentación
Verdadero
Esas son las tres condiciones a cumplir para la licencia CC BY-NC-SA.
Retroalimentación
Falso
Todas las licencias CC, incluidas las que contienen la condición ND, permiten el uso de la obra independientemente del formato o medio. Se puede por tanto cambiar el formato.
Obra publicada con Licencia Creative Commons Reconocimiento Compartir igual 4.0