Utilidade educativa

Ferramenta de planificación do currículo. O profesor pode utilizar os mapas conceptuais para planificar o currículo, seleccionando os contidos significativos e determinando que rutas séguense para organizar os significados e negocialos cos estudantes, así como para sinalar as concepcións equivocadas que poidan ter.

Exploración do que os alumnos xa saben. Os mapas conceptuais, cando están elaborados a conciencia, revelan con claridade a organización cognitiva dos estudantes.

Fomentan o metacoñecemento do alumno. A visualización das relacións entre conceptos en forma de mapa conceptual e a necesidade de especificar esas relacións permiten ao estudante una máis fácil toma de conciencia das súas propias ideas e das inconsistencias destas.

Extracción do significado dos libros de texto. Os mapas conceptuais axudan ao que aprende a facer máis evidentes os conceptos crave ou as proposicións que se van a aprender, á vez que suxiren conexións entre os novos coñecementos e o que xa sabe o alumno.

Instrumentos para negociar significados. Os significados cognitivos non se poden transferir ao estudante tal como faise unha transfusión de sangue. Para aprender o significado de calquera coñecemento é preciso dialogar, intercambiar, compartir e, ás veces, chegar a un compromiso. Os alumnos/as sempre aportan algo deles mesmos á negociación; non son un depósito baleiro que se debe encher.

Ferramenta para ilustrar o desenvolvemento conceptual. Unha vez que os estudantes adquiriron as habilidades básicas necesarias para construír mapas conceptuais, pódense seleccionar seis ou oito conceptos crave que sexan fundamentais para comprender o tema ou a área que se quere cubrir, e requirir dos estudantes que constrúan un mapa que relacione devanditos conceptos, engadindo despois outros conceptos relevantes adicionais que se conecten aos anteriores para formar proposicións que teñan sentido. Ao cabo de tres semanas, os estudantes poden quedar sorprendidos ao darse conta de ata que punto elaboraron, clarificado e relacionado conceptos nas súas propias estruturas cognitivas. Non hai máis motivador para estimular a aprendizaxe significativa, que o éxito demostrado dun alumno que obtén logros substanciais na propia aprendizaxe significativa.

Fomentan a aprendizaxe cooperativo. Axudan a entender aos alumnos/as o seu papel protagonista no proceso de aprendizaxe. Fomentan a cooperación entre o estudante e o profesor/a, centrando o esforzo en construír os coñecementos compartidos, e creando un clima de respecto mutuo e cooperación.

Instrumento de avaliación. A elaboración de mapas conceptuais posibilita deseñar probas que avalíen se os alumnos e alumnas analizaron, sintetizado, relacionado e asimilado os novos coñecementos.