A historia da lingua. Estereotipos e prexuízos lingüísticos
3. A centralidade da lingua no XIX
1. No XIX faise palpábel na sociedade galega un conflito lingüístico entre a lingua maioritaria minorizada, que pugna por tornar a ser lingua de cultura, e a lingua dominante, que se espalla desde as instancias do poder.
O aparato de Estado incrementa a forza uniformizadora e incide en maior medida na desgaleguización. Como consecuencia, esténdese o castelán nas clases alta e media urbanas e amplíanse os comportamentos diglósicos.
A división provincial de 1833 produce a desaparición do Reino de Galiza como unidade territorial.
O sistema escolar, agora independente da Igrexa, vai supor un avance da instrución pública só en castelán.
Refórzase o aparello administrativo estatal coas deputacións provinciais ou os concellos, axentes castelanizadores.
A sociedade galega organízase para a defensa do país e a recuperación de usos da lingua propia.
A ideoloxía romántica, que exalta a diferenza e a expresión popular, e o feito de ser unha notoria maioría a poboación monolingüe en galego son algunhas das bases desa organización.
Unha elite intelectual da pequena burguesía progresista, consciente da situación de Galicia, lidera un movemento de reivindicación da súa singularidade e de status político: o galeguismo.
O Provincialismo reacciona nos anos 40 ante a nova estruturación administrativa e territorial e ante as políticas de marxinación.
O levantamento de Solís (1846) tínguese de galeguismo.
O Rexionalismo alentará unha Galicia utópica ante a crise finisecular e o caciquismo.
O Rexurdimento será o movemento cívico que pretenda rehabilitar o país, converter o estigma en estima, desde a historia ás tradicións, desde a paisaxe á lingua.
Na defensa explícita da lingua, concibida como a alma do pobo, espállanse argumentos prestixiadores e reclámanse dereitos para os falantes.
2. O Rexurdimento amplía significativamente a presenza do galego na escrita -na literatura, na prensa e na oratoria- e recupera o seu prestixio como lingua de cultura.
Publícanse obras literarias monolingües nos distintos xéneros e irrompe a prensa en galego (O Tío Marcos da Portela -1876-, A Monteira -1889-, etc.).
Iníciase a elaboración dun modelo de galego culto e publícanse as primeiras gramáticas e dicionarios.
Complementos
Material do IES Rego de Trabe.
Claves (presentación en Genialy).
Actividades
1. Identifica as linguas presentes na sociedade galega do século XIX e completa o comentario da gráfica de distribución das funcións.
[sol]
2. Tarefa grupal. E apoio.
[sol]