3. O Plan de Contixencias

O plan de continxencias é un documento estratéxico dentro da xestión da seguridade da información que define as accións a tomar para previr, responder e recuperar dunha situación que ameace a continuidade das operacións dunha organización, como un fallo no sistema, un ataque cibernético, un desastre natural ou calquera outra emerxencia que poida afectar a infraestrutura tecnolóxica ou os procesos críticos da empresa. O seu obxectivo é minimizar o impacto dun incidente sobre a organización, garantindo que se poidan continuar as operacións ou se restablezan rapidamente despois dun evento adverso.

Principais Compoñentes dun Plan de Continxencias

  1. Identificación de Amenazas e Riscos
    Un plan de continxencias comeza coa identificación de ameazas potenciais que poidan afectar a organización. Estas ameazas poden ser de varios tipos:

    • Amenazas naturais: como incendios, inundacións, terremotos, etc.
    • Amenazas tecnolóxicas: fallos nos sistemas informáticos, cortes de electricidade, fallos de hardware ou software.
    • Amenazas humanas: ataques cibernéticos, erros de usuarios, sabotaxes ou roubos de datos.

    Tras identificar as ameazas, realízase unha análise de riscos para avaliar a probabilidade de que ocorra cada tipo de incidente e o impacto potencial sobre os activos e operacións da organización.

  2. Análise de Impacto no Negocio (BIA, Business Impact Analysis)
    O BIA é unha parte fundamental do plan de continxencias e consiste en determinar o impacto que tería cada tipo de incidente nas operacións da organización. Esta análise identifica:

    • Procesos críticos que deben ser protexidos ou recuperados rapidamente.
    • Tempo Máximo de Inactividade Aceptable (RTO, Recovery Time Objective), que establece o período máximo de tempo que un sistema ou servizo pode estar inactivo sen causar danos irreparables.
    • Punto de Recuperación de Datos (RPO, Recovery Point Objective), que indica a cantidade máxima de datos que a organización pode permitirse perder nunha interrupción.

  3. Estratexias de Prevención
    Baseándose na análise de riscos e no impacto identificado, o plan de continxencias inclúe estratexias preventivas para mitigar ou reducir o risco de que se produzan incidentes. Estas estratexias poden incluír:

    • Implementación de medidas de seguridade (cortalumes, antivirus, sistemas de detección de intrusións).
    • Creación de copias de seguridade periódicas dos datos.
    • Redundancia nos sistemas e infraestruturas críticas, como servidores de respaldo ou redes alternativas.
    • Formación do persoal sobre procedementos de emerxencia e resposta a incidentes.

  4. Plan de Resposta a Incidentes
    No caso de que se produza un incidente, o plan de continxencias debe definir unha resposta inmediata para conter o impacto e minimizar as perdas. Este plan inclúe:

    • Protocolo de resposta a incidentes: accións inmediatas a tomar para identificar, conter e mitigar o incidente.
    • Notificación de incidentes: mecanismos para alertar a todos os membros da organización, os equipos de resposta e os responsables internos ou externos.
    • Comité de emerxencias: equipos específicos encargados de liderar as accións en resposta ao incidente, compostos por profesionais de diferentes áreas (TI, seguridade, recursos humanos, etc.).
    • Comunicación externa: plan de comunicación con socios, provedores e, se é necesario, coa opinión pública ou as autoridades.

  5. Plan de Recuperación
    Este apartado describe os pasos para recuperar a infraestrutura tecnolóxica e os servizos críticos tras un incidente, co obxectivo de restablecer a operatividade o máis rápido posible. A recuperación implica:

    • Restauración de copias de seguridade para recuperar datos perdidos ou danados.
    • Uso de infraestruturas alternativas en caso de que os sistemas principais estean inutilizables (por exemplo, centros de datos de respaldo ou nubes).
    • Probas de funcionalidade para asegurarse de que os sistemas restaurados operan correctamente antes de retomar as operacións completas.
    • Retorno á normalidade: unha vez os sistemas críticos se recuperaron, o plan debe incluír accións para restaurar todos os procesos empresariais á normalidade.

  6. Plan de Continxencia Operativa
    Mentres se traballa na recuperación total, pode ser necesario implementar medidas temporais que permitan que a organización continúe operando a pesar das limitacións. Isto pode incluír:

    • O uso de procesos manuais ou alternativas operativas.
    • A reubicación temporal do persoal en localizacións seguras.
    • A externalización de servizos críticos a provedores externos durante a emerxencia.

  7. Probas e Mantemento
    Un plan de continxencias é un documento vivo que debe ser probado e actualizado regularmente para asegurarse de que segue sendo eficaz. Isto implica:

    • Probas periódicas de recuperación, nas que se simulan situacións de emerxencia para verificar a resposta do equipo e dos sistemas.
    • Revisión e actualización continua do plan, especialmente despois de cambios na infraestrutura, nos procesos ou na normativa.
    • Formación continua do persoal para garantir que todos saben como actuar en caso de emerxencia.

  8. Comunicación e Formación
    Unha parte importante do plan de continxencias é a comunicación interna e a formación do persoal. Todos os empregados deben estar informados sobre os protocolos de actuación en caso de incidente, e os equipos designados deben recibir formación específica sobre as súas responsabilidades no plan de continxencias.

Importancia do Plan de Continxencias

A elaboración e mantemento dun plan de continxencias é fundamental para calquera organización, xa que:

  • Reduce o tempo de inactividade e o impacto financeiro dun incidente.
  • Minimiza as perdas de datos e danos á infraestrutura tecnolóxica.
  • Garante a continuidade das operacións críticas durante e despois dun evento adverso.
  • Cumpre coas normativas e estándares de seguridade que requiren a planificación de recuperación en caso de desastres.
  • Mellora a reputación e confianza de clientes e socios ao demostrar que a organización está preparada para xestionar situacións de emerxencia.

O plan de continxencias é unha parte esencial dun Sistema de Xestión da Seguridade da Información (SGSI), xa que complementa as políticas e controis de seguridade implementados para protexer os activos da información. Mentres que o SGSI se enfoca en previr riscos, o plan de continxencias establece como actuar cando os controis preventivos fallan ou cando ocorre unha situación de emerxencia que afecta a continuidade do negocio.