Xeacronos 4 (Xeografía e Historia. 4º ESO)

No século XIX a economía en España caracterizouse pola tensión entre as estruturas do Antigo Réxime, que beneficiaban a clero e nobreza, e os intentos renovadores no contexto da implantación do Estado liberal.

España foi durante toda a centuria un país eminentemente agrario e rural. Coa finalidade de desenvolver unha agricultura baseada nos principios liberais da propiedade privada e o mercado libre, os gobernos liberais levaron a cabo un proceso de desamortización, que consistiu na posta no mercado de propiedades que non se podían comprar e vender (propiedades amortizadas) e que estaban en mans, sobre todo, da Igrexa e dos concellos. Entre as figuras políticas que levaron a cabo a desamortización destacan os ministros Mendizábal e Madoz. A desamortización beneficiou fundamentalmente á burguesía, mentres que boa parte do campesiñado continuou a ser xornaleiro sometido a unhas condicións laborais moi duras.

No que atinxe ao proceso de industrialización, houbo un atraso en comparación con outras áreas europeas. As causas deste atraso económico son varias:

• Escasa calidade do carbón peninsular.
• Explotación de ferro destinado á exportación, principalmente, cara ao Reino Unido.
• Deficiente rede de transporte.
• Feble mercado interior.
• Escaseza de capitais propios.

Malia esta situación, houbo un proceso de industrialización que afectou ás seguintes zonas:

• Cataluña, con predominio da industria téxtil.
• Andalucía, Asturias e País Vasco, co protagonismo da industria siderúrxica. Destas tres zonas acabará destacando a área de Biscaia, focalizada na ría de Bilbao a partir da década de 1870. Na imaxe podes ver un exemplo da siderurxia asturiana arredor de 1920.

No que respecta aos transportes, o primeiro ferrocarril español data de 1848 (Barcelona-Mataró) e a construción de liñas ferroviarias viuse estimulada pola Lei de ferrocarrís de 1855. Ao desenvolvemento ferroviario contribuíron os investimentos, tanto público como de capital estranxeiro (especialmente francés), e os avances técnicos. Porén, este desenvolvemento foi moi desigual entre as diferentes rexións do país e, en liñas xerais, máis feble que no resto de Europa occidental.

Polo que se refire a Galicia, o eixo básico da actividade económica continuou a ser a agricultura. O campesiñado galego, establecido na terra grazas aos contratos de longa duración denominados foros, non se converteu en xornaleiro polo proceso de desamortización, posto que en Galicia a desamortización afectou ao cobro das rendas, pero non expulsou ao campesiñado da terra.

Fábrica de Tabacos de A Coruña en 1935

Con respecto ás actividades industriais, destacará a industria conserveira na zona das Rías Baixas, moi vencellada a capitais doutras zonas de España. Tamén son relevantes os estaleiros na comarca de Ferrol ou as fábricas da zona da Coruña, destacando a Fábrica de Tabacos. Unha das eivas ao desenvolvemento industrial galego será a escasa presenza do ferrocarril que, como podemos apreciar no mapa, a finais do século XIX aínda non unía as dúas cidades con maior presenza de burguesía industrial e mercantil, Vigo e  A Coruña. De feito, a liña entre estas dúas cidades non será inaugurada ata 1941.

Finalmente, un dos trazos socioeconómicos máis relevantes da Galicia do século XIX é a emigración, dirixida fundamentalmente cara a América e que supuxo a perda de poboación nova, pero tamén, en contrapartida, iniciativas de progreso promovidas polos emigrantes, como o gran impulso á creación de escolas.