ADVERBIOS E LOCUCIÓNS ADVERBIAIS

O adverbio é unha palabra invariable en xénero e número (algúns poden admitir sufixos alterativos: cedísimo, pretiño). Sintacticamente é núcleo dunha frase adverbial (veu cedo) e funciona como modificador dun verbo, dun adxectivo, doutro adverbio, dunha frase preposicional ou dunha cláusula; dentro da oración funciona como complemento circunstancial.

Clasificámolos pola circunstancia que expresan, polo significado:

• De lugar
• De tempo
• De cantidade
• De modo
• De afirmación
• De negación
• De dúbida
• Inclusivos
• Exclusivos
• Particularizadores
• De rectificación
• Conectores

algures, “en calquera lugar”: estará en algures
ningures, “en ningún lugar”: non o vin por ningures
xalundes, “por calquera lugar”: andará por xalundes

onde (non *donde)
u?: interrogativo: “onde está?”
leva guión ante artigo: u-la moza?; non ante pronome: o mozo, ¿ulo?

aquí (non *eiquí), aí (non *ahí), alí
acá, alá: indican un lugar pouco determinado
acó, aló (ven acó, vai aló): úsanse preferiblemente con verbos de movemento
acolá (están acolá embaixo: “nun lugar amplo”)

abaixo, debaixo, embaixo / arriba, derriba, enriba, encima

adiante, avante, diante, en fronte (non *en frente) / detrás

arredor, derredor, ao redor / preto, cerca / lonxe (nunca *lexos)

dentro / entremedias / fóra (lembrar: quedou fóra / non fora el)

á beira, ao lado, ao pé; a carón, a rente(s) / a contramán

alén, “do lado de alá”: vive alén do paseo
aquén, “do lado de acá”: o garaxe teno aquén do río

velaquí (velaquí está), velaí (velaí os tes): son presentativos.

antes, antano: antano as embarcacións ían a vela
daquela: daquela non había avións (pasado); daquela non haberá automóbiles (futuro),
entón, noutrora, outrora: noutrora ían a vela, arestora a motor; outrora falábasme de amor, arestora rosmas)
xacando, “pasado afastado”: xacando a froita estaba sa, non había polución

agora (nunca *ahora), arestora (“neste momento”)
hogano, “neste ano”, “actualmente”: hogano as embarcacións levan motor
hoxe, hoxe en día (non *hoxendía)

despois (non *dispois), logo, axiña (“inmediatamente, decontado”: atendéronnos axiña; chegou axiña), decontado (non *de contado), deseguida (non *de seguida), enseguida, de camiño, ao momento, no momento.
xa, “algo feito ou que xa se vai facer”: xa o enviei, xa cho traio
de alí a(o) pouco, de aquí a pouco, deica un pouco, ao pouco, deica pouco
para o outro día, ao outro día, no outro día, endoutro día
deseguido (non *a continuación) en diante, de aquí en diante.
antes de antonte, trasantonte ou o outro antonte / antonte / onte / hoxe / mañá (non *mañán) / pasadomañá (non *pasadomañán)

nunca, xamais, endexamais

sempre, decote, “habitualmente, a diario; continuamente”: é algo que fai decote
arreo, “seguido”: traballa arreo
acotío (“todos os días”: sae de paseo a cotío), a diario, decotío, decontino, a miúdo
ás veces (non *a veces), por veces, a cada canto, a cada pouco, de cando en cando, de cando en vez, de vez en cando, de raro en raro, de tempo en tempo

mentres (non *mentras), entrementres, namentres, mentres tanto (ela durmía, mentres (entrementres…) os ladróns levábano todo), entremedias (fomos ao porto, entremedias demos un paseo)

asemade: “ao mesmo tempo”: comía e lía o xornal asemade

tarde / cedo / a tempo, en tempo / a deshora, a destempo.

abondo, dabondo, bastante, ben
demasiado, de máis (falaches de máis, non *demais), de sobra
a medias, medio: era medio parvo
moito, moi : falou moito, falou moi serio
todo, de todo: estaba bébedo de todo
máis
menos, de menos
tanto, tan: non se emocionaba tanto, estaba tan tranquilo
algo, pouco
nada

polo menos, escasamente, case (casemente, case que) (non *casi) (eran case que un cento), malamente, exactamente, mesmamente (non *mismamente), só (soamente) (non *somentes), xusto (xustamente), por aí (pescaría, por aí, dúas ducias de luras) por riba, por baixo, ben, mal, apenas (non *a penas)

amodo, devagar (devagariño), paseniño (paseniñamente), engorde, ao xeito, pouco e pouco, aos poucos

a correr, a escape, á(s) présa(s)

adrede, á mantenta, a propósito, de propósito

de súpeto, de socato, de golpe, de repente, de pronto

ben, mal, mellor (non *millor), peor (non *pior)
a dereitas, ao dereito
ao revés, do revés, ás avesas

a eito, “sen escoller, todo seguido”: botaron a semente a eito
a feito, “a eito”
ás toas, “sen reflexionar, ás cegas”: fas as cousas ás toas, e logo pasa o que pasa
a treo, “de calquera maneira, sen coidado”: arrombou os libros a treo
“en gran cantidade”: houbo sardiñas a treo
ao chou, “ao azar”: botaron as bólas ao chou
“sen reflexionar”: non as pensa, di palabras ao chou
ao xeito, “a xeito”: quedou todo arrombado ao xeito
“que vai ben”: todo vai indo ao xeito
“amodo”: fai as cousas ao xeito
“oportuno”: esa palabra vénme ao xeito

así, asemade, “tan pronto como”: collino asemade o vin

de balde, en balde, gratis

á fin, ao fin, ao cabo

despois (non *dispois), logo
finalmente, ao cabo, ao final, ao remate, ao último, por último, por últimas;
de primeiras, primeiro, ao primeiro, de primeiro, ao comezo, ao principio;
de segundas.

ás escuras, ás cegas (non *a escuras, *a cegas…), ás apalpadas, ás apalpadelas, de recú, de ceacú

a contramán

-mente: con este sufixo formamos adverbios engadíndollelo a adxectivos (sempre na forma feminina): soamente, claramente, malamente, francamente…

Normalmente úsanse para reforzar unha afirmación, pois adoitamos afirmar repetindo o verbo: -queres vir? -quero/vou; -traballas hoxe? -traballo

abofé: abofé que si, abofé que ten razón
tamén, así mesmo: amañaron a rúa e, así mesmo, a beirarrúa
de certo, de verdade; claro; si (sen til, *sí); xaora (“desde logo que si, claro que si”: denuncieino eu, xaora)

só (non *soio), soamente (non *somentes), simplemente, exclusivamente, unicamente

maiormente, mormente, máxime, especialmente, sobre todo

mellor dito, ou mellor / canto máis, máis ben / polo menos, sequera, cando menos, cando moito.

daquela, entón, logo, por conseguinte, consecuentemente, por iso, xa que logo

así e/a todo, con todo, secasí, non obstante, porén, agora, agora ben, pola contra, polo contrario

ao fin, ao cabo, ao final, por último, finalmente.