O VERBO
Verbos con alternancia vocálica (mudan unha vogal da raíz)
1. Verbos da CII que levan o ou e como última vogal da raíz: abren o timbre da vogal soamente nas p2, p3, p6 do presente de indicativo:
/ɛ/ bebo, bebes, bebe, bebemos, bebedes, beben
/ɔ/ como, comes, come, comemos, comedes, comen
Pero non no imperativo, que leva vogal pechada: come, comede; bebe, bebede. Reparade na diferente pronuncia: non come nada, fronte a come dunha vez!
Non o fan así, pois presentan sempre:
-timbre aberto: querer, quecer, esquecer; poder
-timbre pechado: deber, crer, ler, sobreser (e derivados)
e os rematados en –cer (parecer…)
2. Mudan /u/ por /ɔ/ algúns verbos da CIII que teñen u como última vogal do lexema (tamén só nas p2, p3 e p6 do presente de indicativo): Son os verbos tipo subir, tusir:
subo, sobes, sobe, subimos, subides, soben;
tuso, toses, tose, tusimos, tudides, tosen.
Tampouco no imperativo: o rapaz tose moito / rapaz, tuse tres veces!
Seguen este modelo, xunto cos derivados::
cumprir: só o verbo defectivo que significa “ser preciso, ser mester”: cómpre máis auga. Non cumprir cos restantes significados: a filla cumpre quince anos, non cumpren as normas.
fundir co significado de “render”: este xabón non fonde nada. Non fundir co significado de “licuar, dar forma”: o sol funde o xeo, mañá funden a escultura.
mulir: “abrandar, amolecer”, “botar mulime ou batume”.
3. Os verbos da CIII tipo pedir mudan o e da raíz por i nalgunas persoas e tempos:
4. Cinco verbos da CIII, xunto cos seus derivados, presentan tripla alternancia:
/ɛ/ bebo, bebes, bebe, bebemos, bebedes, beben
/ɔ/ como, comes, come, comemos, comedes, comen
Pero non no imperativo, que leva vogal pechada: come, comede; bebe, bebede. Reparade na diferente pronuncia: non come nada, fronte a come dunha vez!
Non o fan así, pois presentan sempre:
-timbre aberto: querer, quecer, esquecer; poder
-timbre pechado: deber, crer, ler, sobreser (e derivados)
e os rematados en –cer (parecer…)
2. Mudan /u/ por /ɔ/ algúns verbos da CIII que teñen u como última vogal do lexema (tamén só nas p2, p3 e p6 do presente de indicativo): Son os verbos tipo subir, tusir:
subo, sobes, sobe, subimos, subides, soben;
tuso, toses, tose, tusimos, tudides, tosen.
Tampouco no imperativo: o rapaz tose moito / rapaz, tuse tres veces!
Seguen este modelo, xunto cos derivados::
| acudir; bulir: rebulir; cubrir: descubrir encubrir recubrir; cumprir*; cuspir (*escupir); durmir; engulir (“tragar”); |
fundir*; fuxir; lucir: deslucir relucir…; mulir*; muxir; pulir; ruxir; sacudir; subir; |
sufrir; sumir: consumir ensumir; tusir (*toser); ulir; urdir; xunguir xurdir |
cumprir: só o verbo defectivo que significa “ser preciso, ser mester”: cómpre máis auga. Non cumprir cos restantes significados: a filla cumpre quince anos, non cumpren as normas.
fundir co significado de “render”: este xabón non fonde nada. Non fundir co significado de “licuar, dar forma”: o sol funde o xeo, mañá funden a escultura.
mulir: “abrandar, amolecer”, “botar mulime ou batume”.
3. Os verbos da CIII tipo pedir mudan o e da raíz por i nalgunas persoas e tempos:
- presente indicativo (p1,2,3,6): pido, pides, pide, pedimos, pedides, piden.
- presente de subxuntivo (todo): pida, pidas…
- imperativo (p2): pide pedide.
| adherir; advertir divertir; agredir transgredir; conferir diferir inferir preferir |
referir transferir; competir repetir; concernir discernir; espelir; espir (*desnudar); dixerir |
inxerir suxerir; inserir (“introducir”); medir; pedir (e derivados) reflectir (*reflexar); vestir investir revestir |
4. Cinco verbos da CIII, xunto cos seus derivados, presentan tripla alternancia:
| servir ferir malferir mentir |
desmentir sentir asentir consentir |
resentir seguir conseguir perseguir |
proseguir |
- /ɛ/nas p2, p3, p6 do presente de indicativo: sirvo, serves, serve, servimos, servides, serven;
- /i/ na p1 do presente de indicativo: sirvo
en todo o presente de subxuntivo: sirva, sirvas…, sirvamos…
na p2 do imperativo: sirve, servide