A LITERATURA GALEGA DENDE AS ORIXES ATA O SÉCULO XIX

2. A LITERATURA DOS SÉCULOS ESCUROS

1. O GALEGO: DE LINGUA MAIORIZADA A LINGUA MINORIZADA

2. GALICIA, O GALEGO E A SÚA LITERATURA NA IDADE MODERNA

Déixovos unha PRESENTACIÓN deste tema.

Velaquí o texto no que se desenvolve a presentación anterior:

Galicia vive unha etapa de gran miseria: A emigración a Castela ou a Portugal era a única saída; os nosos emigrantes, coma todos os emigrantes, son menosprezados: Antes puto que gallego.

O control dos nobres galegos máis poderosos por parte dos Reis Católicos foi absoluto: Obrigados por forza a ir á guerra de Granada ou a se trasladar á corte, as súas posesións foron ocupadas por outros leais á causa. Se algún se resistía, pagaba coa vida. ( MANUEL FERREIRO)

A nova lingua da Igrexa é o castelán: O Concilio de Trento (1563) manda que expliquen o senso do que se fai e di en forma que a xente o entenda, incluso na lingua vernácula. En Galicia, en cambio, esta foi unha ocasión perdida. O clero galego decidiu que a lingua vernácula de Galicia naquel século XVI era o castelán. XESÚS FERRO RUIBAL, A lingua galega na igrexa

A escola é en castelán: (...) en las escuelas de primeras letras y de gramática no se permitan libros en lengua catalana, escribir ni hablar en ella dentro de las escuelas i que la Doctrina cristiana sea y que la aprenda en castellano. FELIPE V, Decreto de Nueva Planta, 1707.

No s. XVIII, os ilustrados denuncian a mala situación que está a pasar Galicia:

Es hermosa mi huerta y fértil, pero
viene la oruga, cómela y la afea;
por bien abastecido que lo vea,
viene el ratón y estrágame el granero,
muy poblada mi viña considero,
viene el marrano vil y la estropea:
gallinas y sustancia hay en mi aldea
viena y la rapa el zorro trapacero”.
DIEGO DE CERNADAS

Os ilustrados tamén denuncian a diglosia que veu substituír o monolingüismo: No pocas veces he pensado en cual ha sido la causa de que en Galicia se haya introducido el uso o abuso de escribir en castellano lo que antes se escribía o en latín o en gallego (...). La respuesta es tan patente que Galicia llora y llorará siempre. No los gallegos, sino los no gallegos, que a los principios del siglo XVI inundaron el Reino de Galicia, no para cultivar sus tierras, sino para hacerse carne y sangre de los mejores. FREI MARTÍN SARMIENTO

Non hai mecenas galegos, polo tanto hai moi pouca creación literaria: Debe quedar claro que non existiu nengunha incapacidade especial do pobo galego para desenvolver unha literatura escrita no ciclo médio. As condicións sociopolíticas e culturais non permitiron outra cousa. MANUEL FERREIRO

Séguese a cultivar a literatura popular, como o romance do que forma parte este fragmento, no que se idealiza a figura do nobre galego Pardo de Cela executado por rebelarse contra os Reis Católicos:

Por treiçón tamén vendido
Xesús noso Redentor,
e por aquestes tredores
Pedro Pardo, meu señor.
(...)

Tamén se compoñen panxoliñas galeguizadas:

Ai, se noso Deus
galego se faz,
vamos a cantar
a chouciña en que naz!

Todo galeguiño
toque churumbela,
que o neniño belo
é da nosa terra.
(...)
ANÓNIMO

E aparece a primeira mostra de teatro galego conservada, o "Entremés famoso sobre a pesca no río Miño"; velaquí un fragmento do final:

Meu quirido, meu mimo, meu morgado,
meo ouro fino, meu mui doce amado,
meu espelho, meu gosto, meu contento,
meu bem, em que eu tinha o pensamento.
Que anamigo raivoso te matou
e de joia tão bela me privou?
(...)

Entre o esplendor do ciclo antigo da literatura galega e a esperanza espertada polo ciclo moderno que aínda estamos a vivir, apareceron os chamados “Séculos escuros” da nosa história literaria. MANUEL FERREIRO