Perda e dó. A comunicación de perdas.
|
Como dar malas novas A quen lle gusta dar unha mala nova? En principio a ninguén. Non é de estrañar pois que as persoas tendan a buscar argumentos para evitar ter que dar informacións sobre o padecemento e evolución dunha enfermidade de fatal prognóstico, a inminencia da morte, ou o acontecemento da morte de alguén querido pola persoa con que falamos. Xeralmente acódese a razoamentos baseados en que a verdade vai facer dano e que é preferible disimular ou disfrazar os feitos. Pero o certo é que a negación ou distorsión da realidade acaba por prexudicar máis que facer ben. Especialmente cando se trata de nenos ou adolescentes adoitase unha postura superprotectora que ten consecuencias negativas no seu desenvolvemento. Os nenos e nenas tenden a entender as palabras de forma literal, así comunicacións como “o avó quedou durmido para sempre”, “a avoa está nunha longa viaxe”, poden dificultar a asimilación do que realmente sucede e mesmo provocar reaccións indesexadas como incapacidade para conciliar o sono polo temor a que lle ocorra algo parecido ao do avó, ou sensación de abandono ao ver que a avoa non regresa. Coñecer realmente que as persoas morren, que a morte é universal e por tanto lle afecta a todo o mundo, mesmo aos da súa familia e amigos, e facerlles comprender, na medida das súas posibilidades, a causa da morte pode evitar sentimentos de culpabilidade, “non regresa por que non son bo/boa”, sentimentos tamén presentes en adultos e adolescentes “ se tivera feito tal ou cal, agora estaría aquí”. Nos casos en que a morte é previsble, o coñecento do que vai acontecer permitirá elaborar un dó anticipado aliviando así o dó posterior. A previsión da morte do abó o da aboa, explicado as causas que a van desencadear achegará a adolecentes e cativos o concepto de morte como algo natural e universal, que forma parte da propia vida. |
“A morte é unha crise que deben afrontar todos os membros da familia, posto que as súas consecuencias repercuten tanto nos adultos coma nos nenos e nos adolescentes”
|
|
Como transmitir a nenos e adolescentes a morte dunha persoa querida |
|
| Quen? |
Preferiblemente a persoa comunicadora será alguén que lle ofreza confianza, mellor un familiar ao que estea unido afectivamente (pai, nai, avós); só se as circunstancias o impiden, ser os falecidos, estar demasiado chocados, e a nova ten que recibila no ámbito escolar será aconsellable que o faga o titor/a ou aquel docente co que manteña unha relación máis estreita. |
| Cando? |
A nova debe ser comunicada canto antes para evitar que o adolescente ou neno/a a coñeza de forma inadecuada, por casualidade ou por alguén con escasa sensibilidade. Por outra parte, @s adolescentes poden interpretar a tardanza en darlles a nova como que non son valorados, que non se lles ten en conta, o que posiblemente aumenta o seu illamento e impide a participación activa no dó. |
| Onde? |
O recomendable é que o lugar sexa o máis coñecido posible para o rapaz ou rapaza, nun ambiente tranquilo, sen ruídos e que garanta a privacidade necesaria para non acrecentar aínda máis a sensación de indefensión e confusión que vai ter o/a receptor. O contorno ten que permitir as expresións de dúbida e desafogo da persoa, así como establecer o diálogo necesario para comprobar que a nova foi ben entendida e resolver aqueles primeiros interrogantes que poida formular. |
| Como? |
Non recorrer a eufemismos, evitar un ton de voz solemne, falar de forma clara e concisa, con palabras que poidan entender. Non abondar nos detalles a non ser que o/a receptor/a os requira. Se a nova non a da o familiar máis directo cómpre deixar moi patente que o seu pai, nai ou persoa máis próxima, desexaría estar con el ou ela pero que non é posible nese momento. O/a comunicante compartirá as súas emocións co adolescente para mostrar xa desde o primeiro momento que é normal expresar a pena e a dor, que non deben ser ocultados. Deberán evitarse expresións do tipo “tes que ser forte”, "non chores" que induzan á ocultación dos sentimentos. Pode ser conveniente o contacto físico sempre e cando non se perciba rexeitamento por parte do moz@ ou nen@, nese caso, que pode darse cando a transmisora non é unha persoa moi achegada, cómpre manter unha actitude de xestos discreta. É absolutamente necesario escoitar ao neno/a ou adolescente, darlle tempo a que vaia asimilando as palabras, deixar que formule as dúbidas e preguntarlle polo que necesita ou quere saber. |
|
Recomendacións xerais |
|
| Responder |
Despois de recibir a mala nova a persoa pode ter dúbidas que convén aclarar na medida en que as vaia formulando, o descoñecemento de que pasou pode xerar imaxinacións inadecuadas que dificulten o posterior dó. Non é aconsellable dar detalles ata que sexan requeridos pero non deben ocultarse cando son pedidos, aínda que a morte se producira en circuntancias tráxicas coma un accidente. Se o deudo solicita ver ao defunto e este está en mal estado convén previlo do forte impacto que isto pode supoñer pero non debe impedírselle. É aconsellable neses casos contar coa axuda dun pofesional en terapia do dó que oriente sobre a mellor forma de enfrontar o proceso. |
| Consolar |
Probablemente se produzan manifestacións emocionais que en ningún caso deben ser restrinxidas, pola contra favorecerase que a persoa exprese todas as emocións, sobre todo cando o receptor da nova é un varón, e máis un neno ou adolescente, que a miúdo foron socializados no disimulo daquelas emocións que poideran intepretarse como signos de debilidade. O consolo terá que basearse en facerlle sentir que estamos ao seu carón, que entendemos o mal que se debe sentir, que pode contar coa nosa axuda e co cariño e comprensión dos seus. Se son os proxenitores ou familiares directos os que están a transmitir a nova a un menor faranlle comprender que van seguir coidando de el, e que a dor que padecen non disminuirá o moito que lle queren. Isto pode ser especialmente relevante cando a perda é dun irmán e os pais están tan afectados que non son quen de ocuparse dos sobrevivintes, igualmente cando o menor é de pouca idade ante a perda da nai, pai o coidador principal. |
| Explicar |
Na comunicación a nenos e adolescentes non está de máis, en momentos posteriores, ir explicando que vai suceder, que ritos se van levar a cabo, que vai facer a familia, explicarlle como pode implicarse, preguntar cómo desexa participar, se quere asistir ás honras fúnebres. Dependendo da idade será importante contar co menor no deseño da despedida ao defunto. |